Фармальна атрад яшчэ лічыўся атрадам Наваполацкага філіяла Беларускага тэхналагічнага інстытута, але ўжо ўлетку 1973 года будатрадаўцы лічылі сябе студэнтамі Наваполацкага політэхнічнага інстытута. Вось яго аповед і фотаздымкі з каментаром да іх:

Ігнацьеў Анатолій Пятровіч.
2008

“Будаўнічы атрад “Эўрыка” у асноўны складаўся са студэнтаў, што закончылі 2 і 3 курс будаўнічага і тэхналагічнага факультэтаў НПІ. Паколькі вялікая колькасць студэнтаў жадала паехаць у сібірскую тайгу (што было абумоўлена рамантыкай, а таксама магчымасцю добра зарабіць), у інстытуце праводзіўся конкурсны адбор. У сувязі з цяжкімі ўмовамі працы атрад практычна на 90% складаўся з хлопцаў, толькі некалькі дзяўчат былі залічаны для працы на кухні.

Працавалі два месяцы – з сярэдзіны чэрвеня да сярэдзіны жніўня. Дзеля гэтага залічаныя ў атрад летнюю сесію здалі ў маі – пачатку чэрвеня.

Камандзір атрада – Уладзімір Журба, студэнт 4-га курса тэхналагічнага факультэта, ужо меў практыку кіраўніцтва будатрадамі; камісар – Аляксандр Тачыла, студэнт 3-га курса, будучы інжынер-механік, таксама ў папярэднія гады зарэкамендаваў сябе добрым арганізатарам.

Камандзір атрада “Эўрыка” Уладзімір Журба
ў думках аб плане працы на наступны дзень.
Аргат-Юл, Томская вобласць.
Ліпень 1973

Напачатку фарміраваўся зводны беларускі студэнцкі будаўнічы атрад у Мінску, які павінен быў працаваць на прасторах Савецкага Саюза за межамі Беларусі. У залежнасці ад накірунка дыслакацыі, складаўся састаў цягніка. У сярэдзіне чэрвеня 1973 года з чыгуначнага вакзала Мінска адправіўся цягнік ў накірунку Масквы з будаўнічымі атрадамі з Беларусі, якія павінны былі працаваць у Сібіры.

У плацкартным вагоне змяшчалася два будаўнічыя атрады (80 – 90 чалавек), прычым спальныя месцы былі і на трэціх паліцах (акрамя бакавых), такім чынам у адно купэ змяшчалася 8 чалавек. Але гэтыя абставіны не турбавалі маладых. Наадварот, новыя знаёмствы, песні пад гітару, вясёлыя гісторыі, дыскуссіі аб набалелым зрабілі дарогу незабыўнай…

Атрад “Эўрыка” перад пасадкай у вагон, які адпраўляецца ў Сібір.
Чыгуначны вакзал. Мінск.
Чэрвень 1973

Перад зборам Усесаюзнага атрада.
Злева направа:
Сяргей Званароў, Анатоль Ігнаццеў (аўтар), Барыс Галаванаў.
Масква. Чэрвень 1973

Месцам дыслакацыі студэнцкага будаўнічага атрада “Эўрыка” з Наваполацку быў невялікі леспрамгасаўскі пасёлак Аргат-Юл Першамайскага раёна Томскай вобласці. Гэты пасёлак існуе і зараз, але за апошнія дзесяцігоддзі ён ператварыўся ў адзін з расійскіх цэнтраў па загатоўцы драўніны.

Томская вобласць – геаграфічны цэнтр Сібіры. Вялікую частку яе тэрыторыі займаюць лясы, балоты, рэкі і азёры. Значную частку вобласці (каля 60%) займаюць лясныя масівы, дзе выразна прасочваюцца асноўныя зоны: сярэдняй тайгі, паўднёвай тайгі і лесастэпавая. Вялікая частка ляснога фонду – эксплуатацыйныя лясы. Палова эксплуатацыйных запасаў драўніны – іглічныя пароды, з якіх найболей каштоўнымі з’яўляюцца кедр, елка, піхта, хвоя, лістоўніца. Не выпадкова Томскую вобласць завуць “кедравым краем”.

Найболей буйныя рэкі – Об, Том, Чулым, Кець, Васюган, Тым. Уся рачная сістэма належыць да басейна Абі, якая перасякае вобласць з паўднёвага ўсходу на паўночны захад на адлегласці каля 1000 кіламетраў, дзелячы вобласць на дзве амаль роўныя часткі.

Леспрамгасаўскія пасажырскія вагоны не мелі ні вокнаў, ні дзвярэй.
Едзем з тайгі ў пасёлак пасля працоўнага дня.
Аргат-Юл. Лета 1973

Аргат-Юл знаходзіўся побач з рэчкай Улуюл, якая ўпадае ў Чулым, а той, у сваю чаргу, у Об. Усе рэкі – сплавныя. Гэта азначала, што менавіта па гэтых рэках з глыбінак тайгі сплаўлялі драўніну да больш буйных цэнтраў. Да спецыяльнага прычала з пабудаваным вялікім жолабам, па якім у раку спускаліся бярвенні, лес падвозілі па вузкакалейцы, якая цягнулася ў глыб тайгі.

Асноўным відам дзейнасці байцоў з атрада “Эўрыкі” былі: будаўніцтва і рамонт вузкакалейных дарог у леспрамгасе, па якіх з тайгі для наступнага сплава па рацэ вывозілі лес; разборка і зборка на новым месцы шчытавых дамоў. Акрамя гэтага ў парадку аказання шэфской дапамогі дапамагалі мясцоваму насельніцтву нарыхтоўваць сена на зіму для хатняй жывёлы.

Дарэчы, насельніцтва пасёлка ў большасці складалася з высланых у розны час перасяленцаў з розных абласцей Расіі, Татарыі, Украіны ды інш. У сувязі з пэўнай адасобленасцю тых месцаў “ад мацярыка”, у гаворцы перасяленцаў адчуваліся асаблівасці сваёй нацыянальнай мовы, якія перадаваліся ўжо некалькім пакаленням.

У хуткім часе па прыбыцці ў сібірскі пасёлак на спінах будаўнічаатрадаўскіх кашуль з’явілася эмблема: пыса бурага мядзведзя, вакол якой была напісана назва пасёлка, а на рукаве – нашыўка, якая ў стылізаваным коле ўтрымлівала назву “Новополоцк”, “15 лет”, атрыбуты нафтаграда (што падкрэслівала ідэйную накіраванасць працы – прысвячэнне 15-годдзю Наваполацка) і назву атрада “Эўрыка” – па цэнтры.

Брыгада цесляроў, як ужо адзначалася вышэй, узводзіла шчытавыя дамкі для леспрамгасаўцаў.

Сімвалічная перадача сякеры кіраўніком атрада Ў. Журбой (ён злева)
брыгадзіру цесляроў, якія працавалі на зборцы шчытавых дамкоў

Фотаздымак на ўспамін.
Брыгада цесляроў ля пабудаванага дамка

Але ўсё ж асноўная частка байцоў “Эўрыкі” змагалася на вузкакалейцы.

Вузкакалейная дарога ў леспрамгасе будавалася не так, як звычайна будуецца чыгунка. Гэта адбывалася наступным чынам. На высечаным участку лесу з мінімальнай падрыхтоўкай землянога палатна клаліся шпалы, да якіх кастылямі прыбіваліся па шаблону рэйкі. Затым пад шпалы, пры неабходнасці, падкладваліся пні, ствалы дрэў і інш. для таго, каб больш-менш выраўняць сабраную канструкцыю. Пасля гэтага на яе асцярожна запіхвалася матавозам платформа з пяском, адкідваліся барты і адмысловым плугам, які цягнула лябёдка, замацаваная на матавозе, пясок скідаўся на рэйкі. Далей фармаваўся насып і рыхтоўка каляіны. Так дарога ішла ў глыб лесу на дзясяткі кіламетраў следам за лесарубамі.

Адпаведна, раней пабудаваныя апісаным вышэй спосабам участкі дарогі патрабавалі пастаяннага рамонту і выраўнівання. Вось кадры фотахронікі нашай працы:

Так будаўвалася чыгунка праз тайгу ў Цюменскай вобласці

Чарговы яр на шляху брыгады чыгуначных будаўнікоў пройдзены.
Першы злева – выхаванец будатрада,
якога залічылі з мэтай працоўнага перавыхавання
яшчэ ў Наваполацку

Толькі ў такім выглядзе можна было зайсці ў тайгу.
Анатоль Ігнацьеў у экіпіроўцы

Але галоўнай узнагародай для ўсіх байцоў студэнцкага атрада “Эўрыка”, які на працягу двух месяцаў, неглядзячы ні на якія абставіны, дасягнуў мэты – вузкакалейка была пракладзена. А гэта азначала, што ўсе, хто ўлетку 1973 года апынуўся ў далёкім сібірскім пасёлку Аргат-Юл, вытрымалі выпрабаванне, сталі мацнейшыя духам і на ўсё жыццё запомнілі тыя цяжкія і шчаслівыя дні…

Дарога, пракладзеная атрадам “Эўрыка”,
вяла да яшчэ некранутых лесасекамі ўчасткаў тайгі…
Аргат-Юл, Томская вобласць.
Лета 1973 года