Гісторыка філалагічны факультэт Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта ўжо немагчыма ўявіць сабе недзе па-за карпусамі Полацкага калегіума. За апошняе дзесяцігоддзе факультэт і старыя езуіцкія муры ператварыліся ў непарыўнае цэлае, адной з галоўных узяднальных постацяў якога стаў далікатны і паважаны чалавек, глыбокі і адданы сваёй працы прафесіянал, прыгожая і мудрая жанчына. Так, сённяшняя гераіня нашага традыцыйнага інтэрв’ю – кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры сусветнай літаратуры і замежных моў Наталля Багданаўна Лысова.
Кар.: Наталля Багданаўна, раскажыце, калі ласка, пра Ваша дзяцінства.
Н.Б. Лысова: Дзяцінства маё было вельмі прыгожае – проста рай! Бо я нарадзілася ў Кіеве, у студэнцкай сям’і першакурсніка. Памятаю людны Крашчацік, смачнае марозіва, Кіева-Пячорскую лаўру.
Важная частка маіх дзіцячых успамінаў – гэта летні адпачынак у бабулі, Салав? Золачаўскага раёну Львоўскай вобласці – вялікае ўкраінскае сяло, прыгожыя песні. Вялікія ўражанні засталіся ад Львова, які знаходзіўся непадалёк – усяго ў нейкіх трыццаці кіламетрах.
Прыкметны след у маім дзяцінстве пакінуў і Пецярбург. Калі потым бацьку-ваеннага накіравалі служыць на Поўнач, кожнае лета па дарозе на Ўкраіну мы праязджалі праз гэты чароўны горад. Абавязкова наведвалі музеі, гулялі. А яшчэ ўзгадваецца Мурманская вобласць з яе сопкамі і марошкай, палярным ззяннем і суровым кліматам.
Кар.: Вось ужо не ўпершыню чую ад нашых самых вядомых выкладчыкаў тое, што яны нарадзіліся ў сям’і ваеннага.
Н.Б. Лысова: Гэта ж быў Савецкі Саюз! Для нашага пакалення – вельмі звыклая сітуацыя. Б?цькі і Аляксандра Сяргеевіча Аршыкава, былога намесніка машынабудаўнічага факультэта, і Мікалая Мікалаевіча Папка, загадчыка кафедры тэхналогіі машынабудаўніцтва, былі ваеннымі. Мой муж, Аляксандр Аркадзевіч Лысоў, таксама з афіцэрскай сям’і. Яго бацька ваяваў, а пасля Перамогі застаўся ў Беларусі. Нічога дзіўнага ў тым, што сярод выкладчыкаў ПДУ столькі выхадцаў з сем’яў ваенных, няма. Хто ў Савецкім Саюзе мог забяспечыць сваім дзецям вышэйшую адукацыю і выхаванне? У першую чаргу менавіта ваенныя, медыкі, настаўнікі…
Мне пашчасціла пражыць вельмі багатае на ўражанні дзяцінства. Ужо казала пра Кіеў, Львоў і Пецярбург і Поўнач… Жыццё ў зачыненым ваенным гарадку было цудоўным! Я мела магчымасць хадзіць на крыты каток. Катацца пад музыку! Мы мелі рэдкае па савецкіх часах выдатнае забеспячэнне прадуктамі харчавання: мандарыны, апельсіны! Мама маёй сяброўкі працавала ў кінатэатры, і мы бясплатна хадзілі на ўсе фільмы!
Кар.: Як жа ў Вашым жыцці з’явілася Беларусь?
Н.Б. Лысова: Потым у 1971 годзе бацьку перавялі служыць у Брэсцкі раён. Ён тут і выйшаў у адстаўку. Родная для бацькі Львоўшчына была адносна недалёка, яшчэ існаваў адзіны Савецкі Саюз. Так наша сям’я і засталася ў Беларусі.
Я скончыла – мы былі першым выпускам – Лышчыцкую сярэднюю школу. Вёска Лышчыцы – гэта радавое гняздо Казіміра Лышчынскага, вядомага філосафа-атэіста і грамадскага дзеяча часоў Рэчы Паспалітай, спаленага на вогнішчы за вальнадумства напрыканцы XVII стагоддзя.
А жылі мы ў вёсцы Астрамечава. Гэта таксама вельмі значнае ў беларускай гісторыі месца. Менавіта тут быў знойдзены так званы «Полацкі сшытак» – славуты зборнік барочнай музыкі другой паловы XVII стагоддзя! Астрамечаўская бібліятэка, куды я хадзіла ў сельскі клуб, была заснаваная на грошы знакамітага рускага кнігавыдаўца і асветніка ХІХ стагоддзя Фларэнцыя Фёдаравіча Паўлянкова. Увесь нажыты капітал ён у сваім тэстаменце загадаў накіраваць на адкрыццё бібліятэк-чытальняў па ўсёй Расійскай імперыі.
Я лічу, што ўсё гэта – знакавыя падзеі, якія, напэўна, прадвызначылі мой далейшы лёс.
Кар.: Ужо зразумела, адкуль узнік Ваш інтарэс да кінамастацтва. А як фарміравалася Ваша схільнасць да гуманітарных навук?
Н.Б. Лысова: Любоў да кінематографа, сапраўды, пачалaся ў далёкім дзяцінстве. Астатняе ўсё прыйшло да мяне, хутчэй, выпадкова. У школе нас заклікалі: «Напішыце для раённай газеты!» Я і зрабіла, аб чым прасілі. Аднойчы мяне выклікаюць ў кабінет дырэктара, а там – прадстаўнік раённай газеты. Ён сказаў: «Нам спадабалася, як вы пішаце! А ці не жадаеце з намі працаваць? Мы вам дадзім рэкамендацыю для паступлення ва ўніверсітэт…» Так пачалося маё супрацоўніцтва з брэсцкай раёнкай «Заря над Бугом».
Кар.: Газета была рускамоўная?
Н.Б. Лысова: Так! У савецкі час многія раённыя газеты ў БССР выдаваліся па-беларуску, але ў Брэсцкім раёне газета была рускамоўнай. Але і з беларускай мовай у мяне аніякіх праблем не было! Усё сваё дзяцінства я ездзіла да бабулі на Львоўшчыну, заўжды праводзіла лета ва ўкраінскай вёсцы, дзе рускай мовай ніхто не карыстаўся. Я сама размаўляла па-украінску. Калі мы прыехалі ў Беларусь, я была тады ў пятым класе, «сустрэча» з беларускай мовай для мяне не стала шокам. Для дзяцей ваенных была магчымасць выбару: хочаце – вывучайце, а хочаце – не. Але я заставалася на ўроках беларускай мовы і літаратуры і выконвала тую саму праграму, што і мае аднакласнікі.
Я была выдатніцай. Магла зарабіць залаты медаль, але на выпускным экзамене па рускай мове і літаратуры атрымала чатыры па сачыненні за змест. Адзіны ў раёне залаты медаль – тады на раён давалі толькі адну такую ўзнагароду – дастаўся дачцэ старшыні калгасу. Гэта было балюча маёй маме, але не мне. Я ніколі не гналася за падобнымі дасягненнямі. І потым, калі атрымала чырвоны дыплом ва ўніверсітэце, у мяне не было адчування, што дамаглася неверагоднага поспеху.
Кар.: Супрацоўніцтва з газетай адыграла вырашальную ролю пры выбары далейшай адукацыі?
Н.Б. Лысова: Безумоўна! Чалавек я адказны: рэгулярна пісала ў газету. А потым у дзясятым класе паўстала пытанне, куды паступаць. Мой аднакласнік займаўся на завочных курсах Маскоўскага фізіка-тэхнічнага інстытута. Многія сябры рыхтаваліся, а потым паступілі ў Мінскі дзяржаўны інстытут замежных моў – сённяшні лінгвістычны ўніверсітэт. Наш выкладчык нямецкай мовы – класны кіраўнік, які прайшоў вайну, быў перакладчыкам – размаўляў з намі на ўроках толькі па-нямецку. Мы выдатна валодалі гэтай мовай у межах тагачаснай школьнай праграмы. Можна было б, напэўна, пайсці і іншым шляхам – прыродазнаўчым. Я ездзіла на школьныя прадметныя алімпіяды па фізіцы і біялогіі. Але я запісалася на завочныя курсы філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Чаму на філфак? Неяк было сорамна прызнацца, што я збіраюся на факультэт журналістыкі. Мне на той час гэтая прафесія не здавалася прэстыжнай.
Кар.: Гэта быў далёка не самы просты шлях да вышэйшай адукацыі. Апрача звычайных экзаменаў Вам трэба было вытрымаць і складаны творчы конкурс.
Н.Б. Лысова: Так! Але паступала я вельмі лёгка. Думаю, адной з галоўных прычын гэтага стала тое, што я не хвалявалася. Мяне ніхто не штурхаў і не перашкаджаў. Больш за тое, мая старэйшая сястра з першага разу не паступіла ў медінстытут. Мне ўжо было псіхалагічна лёгка ісці за ёю. Я ведала, што нават непаступленне – гэта не канец свету. Мы разам з сястрой адправіліся ў Мінск на ўступныя экзамены. Маці прыехала cа мною ў Мінск толькі тады, калі ўжо трэба было шукаць кватэру, бо месца ў інтэрнаце для мяне на першым курсе не было.
Паступала я лёгка, але ж канкурэнцыя была жудасная – сем чалавек на месца! Паступала нямала вельмі моцных аўтараў-пачаткоўцаў. Напрыклад, сёння ў кнігарнях можна ўбачыць творы майго аднакурсніка Алеся Усені. Па балах ён не праходзіў, але меў неверагодна багатае творчае партфоліа, у якое апрача іншага ўваходзілі вершы, апублікаваныя ў маскоўскім часопісе «Юность». Характарыстыку яму даваў сам Рыгор Барадулін! Алеся прынялі на першы курс са своеасаблівым «выпрабавальным тэрмінам» – да першай сесіі.
Нашымі ўступнымі іспытамі былі – гісторыя, замежная мова і сачыненне. З намі таксама праводзіўся творчы конкурс складаўся з апублікаваных матэрыялаў, сачынення і субяседавання. У мяне, паміж іншым, спыталі, каго з народных пісьменнікаў Беларусі я ведаю. Можа, гэта таксама было прадвесце маіх будучых літаратурна-крытычных штудый.
Кар.: Вучоба на факультэце журналістыкі не падманула Вашых чаканняў?
Н.Б. Лысова: Вучыцца на журфаку было лёгка і прыемна. Калі нават лёс ставіў перада мной праблемы, яны даволі проста вырашаліся. У першым семестры, напрыклад, я прапусціла шмат заняткаў па хваробе. На сесіі многія выкладчыкі проста не ведалі мяне! Наша любімая Таццяна Дзмітрыеўна Арлова, сябар Саюзу журналістаў і Саюзу тэатральных дзеячаў, з першага разу нават не паставіла мне залік па «Крытыцы» (потым гэтая дысцыпліна стала маім галоўным напрамкам і ў курсавых, і ў дыпломнай). Гэта была, напэўна, мая адзіная вучэбная «праблема» за ўвесь час студэнцтва.
Кар.: Вам, напэўна, давялося вучыцца з вельмі цікавымі і вядомымі сёння людзьмі. Магчыма, нехта будзе вядомы і нашым чытачам.
Н.Б. Лысова: На нашым курсе было 75 чалавек, падзеленых на тры групы згодна з алфавітам. Я апынулася ў трэцяй групе, бо я да замужжа была Якімавай. На самой справе, гэта русіфікаваны варыянт сапраўднага прозвішча маіх продкаў – Якемів.
Не ўсе мае аднакурснікі, на жаль, дажылі да гэтага дня. Напрыклад, у 1990-ыя ў сувязі з журналісцкай дзейнасцю была забітая мая аднагрупніца Вераніка Чаркасава. Справа так да гэтага дня і не раскрытая. А ў 2000-ыя памерлі і пасол у Чэхіі Уладзімір Бельскі, і рэдактар народна вядомай і любімай магілёўскай газеты «Талака» Валянціна Шаліўская.
Лёс прадстаўнікоў майго пакалення ўвогуле склаўся па-рознаму. Мы выпусціліся ў 1981 годзе. Хутка пачалася перабудова. Многія аднакурснікі па сканчэнні ўніверсітэта былі вымушаны проста зарабляць грошы. Той жа ўзгаданы Саша Усеня, шматабяцальны паэт, стаў рэдактарам і аўтарам папулярнай «жоўтай» газеты «Частный детектив». Мая аднакурсніца Таццяна Манёнак – вядомы журналіст, не адзін дзясятак год працуе эканамічным аглядальнікам ў салідных беларускіх выданнях, напрыклад, раней – у «Белорусском рынке», а цяпер – у агенцтве РБК. Алена Цярэнцева паспяхова працавала ў газеце «Чырвоная змена», «нарадзіла» выданне «Переходный возраст», а сёння – намесніца рэдактара часопіса «Алеся». Таццяна Бялова – былы дырэктар РУП «Выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя імя П. Броўкі». На дадзены момант, дарэчы, гэтае выдавецтва ўзначальвае яшчэ адзін мой аднакурснік – Уладзімір Андрыевіч.
Нам выкладала шмат выдатных прафесіяналаў і проста цікавых людзей. Я ўжо ўзгадвала Таццяну Дзмітрыеўну Арлову. Яна, доктар філалагічных навук, і сёння працуе прафесарам кафедры літаратурна-мастацкай крытыкі Інстытута журналістыкі БДУ. Гэта заслужаны журналіст Беларусі, сябар Міжнароднай асацыяцыі тэатральных крытыкаў UNESCO, лаўрэат прэстыжных беларускіх прэмій. Трэба адзначыць і Еўфрасінню Леанідаўну Бондараву. Гэта вядомы кіназнаўца, кінакрытык, доктар філалагічных навук, заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь, сярод яе вучняў былі і нашы вядомыя рэжысёры Віктар Дашук і Ігар Дабралюбаў, і Нобелеўскі лаўрэат Святлана Алексіевіч. Еўфрасіння Леанідаўна пражыла вельмі доўгае і плённае жыццё, але, на жаль, не так даўно памерла. У Інстытуце журналістыкі Белдзяржуніверсітэта ў яе гонар адчынены мемарыяльны кабінет. Нашым куратарам была Ніна Ціханаўна Фральцова. Сёння гэта доктар філалагічных навук, кандыдат мастацтвазнаўства, прафесар, сябар Беларускага Саюзу кінематаграфістаў. У гэтых выдатных вучоных і педагогаў мне пашчасціла вучыцца. Яны – мае непасрэдныя кіраўнікі, якія вывялі мяне на нейкі прафесійны ўзровень.
Кар.: Вы так і не засталіся ў журналістыцы. Але як вучоба на журфаку паўплывала на Ваш далейшы лёс?
Н.Б. Лысова: Я не той чалавек, які на працягу жыцця паступова і мэтанакіравана ідзе да загадзя вызначанай мэты. Я цікавілася ўсім! У студэнцкія часы мы жылі вельмі актыўным жыццём: заняткі, бібліятэкі, тэатры, выставы, падарожжы па краіне – Вільня, Рыга, Талін! У інтэрнаце мы толькі начавалі. Зараз, здаецца, студэнты не такія. Можа, на гэта ўплывае не самая лепшая эканамічная сітуацыя, а, можа, у іх ёсць іншыя магчымасці, якіх у свой час былі пазбаўлены мы.
Еўфрасіння Леанідаўна Бондарава мяне зацікавіла мастацтвазнаўчай крытыкай. Я днявала і начавала ў Доме кіно, які ў савецкі час месціўся ў Чырвоным касцёле. Я там прагледзела ўсё, што складае залаты фонд сусветнага кінематографа! Дзякуючы Еўфрасінні Леанідаўне мы траплялі на зачыненыя прагляды новых фільмаў, якія тут жа сінхронна перакладалі выкладчыкі з інстытута замежных моў! Мы выязджалі на кінафестывалі ў Маскву! Мы траплялі на тэатральныя пастаноўкі, у тым ліку і тыя, што адбываліся за зачыненымі дзвярыма. Нам дастаткова было паказаць студэнцкі білет. У Маскве такім чынам я прагледзела ўвесь рэпертуар Тэатра на Таганцы! Насуперак таму, што можна падумаць пра Савецкі Саюз, для нас было ўсё даступна! Сёння таксама можна шмат што праз Інтэрнэт убачыць, але эмацыйна гэта нешта зусім іншае. Вось такі ў нас быў незвычайны для тых часоў вопыт.
Вучыцца было вельмі цікава, але праз пяць год мне захацелася новых уражанняў, новага вопыту. Я была гатовая працаваць! Гэтую патрэбу адчувала ўжо на чацвёртым і пятым курсах. Сёння студэнты палохаюцца размеркавання, а я з задавальненнем размеркавалася і паехала на сваё першае працоўнае месца! Магчыма, гэта звязана з маім жыццёвым вопытам. Я была ўжо цалкам самастойная. За свае дваццаць з невялікім год нямала паездзіла па агромністай краіне, а таму нейкія новыя абставіны жыцця, сустрэчу з новым калектывам чакала з нецярплівасцю.
Кар.: Куды Вас размеркавалі?
Н.Б. Лысова: Па размеркаванні я з чырвоным дыпломам ішла ў ліку першых. У мяне спыталі адкуль я і ў адпаведнасці з маёй спецыялізацыяй накіравалі ў Брэсцкі камітэт па тэлебачанні і радыёвяшчанню. Спачатку я працавала ў рэдакцыі інфармацыі і пісем, а потым, улічваючы маю цягу да мастацтва, мяне перавялі ў літаратурна-драматычную рэдакцыю. Я патрапіла ў кола брэсцкіх пісьменнікаў і мастакоў – своеасаблівы творчы бамонд. Хаця, напэўна, з-за таго, што гэта было беларускамоўнае сяброўскае кола, слова «бамонд» не зусім дакладна адлюстроўвае рэчаіснасць. Па тых часах гэта быў, ужываючы сучаснае моднае слова, зусім не мэйнстрым. А сярод паэтаў было нават шмат маргіналаў!
Незадоўга да таго, як я прыйшла на тэлебачанне ў рэспубліцы неяк неспадзявана пачалася новая хваля беларусізацыі. Гэты працэс быў звязаны з выдатным паэтам, журналістам і дыпламатам Генадзем Бураўкіным – у той час старшынёй Дзяржтэлерадыё БССР. Тады як раз літаратурна-драматычныя рэдакцыі тэлебачання сталі «насяляцца» беларускімі літаратарамі. Да гэтага пісьменнікі канцэнтраваліся ў часопісах і газетах, а на тэлебачанні працавалі спецыялісты, што прыехалі да нас пасля заканчэння Усесаюзнага дзяржаўнага інстытута кінематаграфіі – славутага «ВГИКа».
Я працавала з вельмі таленавітымі цікавымі людзьмі – пераважна вучнямі Уладзіміра Калесніка, беларускага літаратуразнаўцы і крытыка, прафесара Брэсцкага педінстытута, які, магчыма, больш вядомы шырокай публіцы як суаўтар, разам з Алесем Адамовічам і Янкам Брылём, кнігі «Я з вогненнай вёскі…». Гэта быў не «бамонд», а адданыя рупліўцы беларушчыны.
Кар.: Відавочна, у Вас было вельмі цікавае і багатае на падзеі жыццё. Што Вас вымусіла сысці з гэтага творчага асяроддзя і дапамагло патрапіць на зусім іншую прафесійную арбіту?
Н.Б. Лысова: У мяне ўсё здаралася выпадкова! Ішоў трэці год маёй працы ў Брэсце. Мне патэлефанавала Е.Л. Бондарава і сказала: «Што ты там сядзіш! Табе трэба вучыцца ў аспірантуры! У Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Акадэміі Навук ёсць аддзел кіно і тэлебачання. Напішы рэферат і дашлі туды». Я зацікавілася гэтай прапановай, выканала ўсё, што трэба, і паступіла ў аспірантуру да Вольгі Фёдараўны Нячай, нашага выдатнага мастацтвазнаўцы, дачкі аднаго з патрыярхаў беларускага антыказнаўства, прафесара БДУ Фёдара Макаравіча Нячая.
Так я вярнулася ў Мінск, пасялілася ў цэнтры горада, на вуліцы Акадэмічная, у аспіранцкім інтэрнаце. Гэта былі 1983-1986 гады. Зноў пачалося насычанае сталічнае жыццё! У той час са мной вучыліся будучыя міністр культуры Барыс Святлоў і дырэктар музея кіно Ігар Аўдзееў. У аспіранцкім інтэрнаце жылі сёння шырока вядомыя беларускія літаратуразнаўцы – Пятро Васючэнка і Іван Саверчанка, гісторыкі – Алесь Лозка і Генадзь Сагановіч, і многія іншыя таленавітыя маладыя навукоўцы.
Вольга Фёдараўна прапанавала мне тэму, досыць далёкую ад таго, чым я дагэтуль займалася: «Беларуская літаратура і тэлебачанне: прынцыпы вобразнай інтэрпрэтацыі». У снежні 1990 года я паспяхова абаранілася, атрымала ступень кандыдата філалагічных навук, і паехала ў Наваполацкі політэхнічны інстытут, НПІ.
Кар.: І вось тут як раз і трэба запытацца пра Ваша лёсавызначальнае знаёмства з Аляксандрам Аркадзевічам Лысовым.
Н.Б. Лысова: Мы жылі разам у аспіранцкім інтэрнаце Акадэміі Навук, дзе ў той час, дарэчы, склалася даволі моцнае наваполацкае зямляцтва. Тады там, напрыклад, вучыўся і жыў Юрый Генадзевіч Грозберг, і Аляксандр Вітальевіч Дудан, і многія іншыя.
Аляксандра Аркадзевіча абралі старшынёй быткамісіі, а я была там мастаком, бо са школьнай пары добра малявала. Мне трэба было забяспечваць інтэрнат нагляднасцю, але я заўжды недзе прападала – вандроўкі, прагляды, маскоўскія фестывалі… Я доўга адсутнічала, Саша сустрэў мяне і спытаў: «Это Вы Якимова?! Вы нам не нарисовали…» Вось так і адбылося нашае знаёмства. Я вучылася на год раней за яго і скончыла аспірантуру ў 1986, а ён у 1987. Сашы яшчэ трэба было давесці да заканчэння эксперыменты, і ён потым на год затрымаўся ў Мінску. Але да гэтага часу мы ўжо з’ехалі з інтэрнату і здымалі кватэру. Я была размеркаваная ў сістэму кінафікацыі, працавала ў некалькіх арганізацыях, у тым ліку ў Саюзе кінематаграфістаў, што месціўся ў Чырвоным касцёле.
Маё першае наведванне Наваполацку здарылася яшчэ да майго замужжа. Я ездзіла па лініі бюро кінапрапаганды з лекторыямі і патрапіла з выступам у… наваполацкую турму! Вось такім аказалася маё першае непасрэднае знаёмства з горадам. Але не ўсё было так змрочна. У гэты час Саша ўжо стаў заляцацца да мяне і запрасіў да сябе ў госці ў Полацк.
У НПІ я пачала працаваць з верасня 1990 года, патрапіла на новы лекцыйны курс: ад выкладання навуковага камунізму адмовіліся, а чытаць уведзеную ў вучэбныя планы культуралогію не было каму. Дзякуючы спрыянню Эрнста Міхайлавіча мяне адразу прынялі на пасаду старшага выкладчыка.
Замена навуковага камунізму культуралогіяй была досыць механічнай. Таму, па-першае, колькасць гадзін на вывучэнне тэарэтычных аспектаў культуры была вельмі значнай, а па-другое, чыталася новая дысцыпліна студэнтам усіх спецыяльнасцей. Сталі з’яўляцца новыя падручнікі, а там – і тэорыя культуры, і гісторыя культуры, і Бахцін, і Лотман!
Гэта цяпер культуралогія як універсітэцкая дысцыпліна зменшылася да немагчымасці, а тады надышла сапраўдная гуманітарная «адліга». Яшчэ працягвалася перабудова. Навокал толькі і гаварылі пра гуманітарныя праблемы. Усе пачалі чытаць Ніцшэ, Фрэйда ды іншых доўгія гады маладаступных савецкаму чытачу аўтараў. Гуманітарызацыя соцыума праходзіла праз сродкі масавай інфармацыі. Гэта быў агульны настрой: мы жылі перабудовай, спадзяваліся на адкрытае грамадства.
Абуджэнне інтарэсу да культуры давала свой плён. Нездарма, Юлія Станіславаўна Башкірцава, якая прыехала да нас пасля сканчэння Томскага ўніверсітэта і некаторы час працавала ў Наваполацку, абараніла па культуралогіі кандыдацкую дысертацыю. Наогул, першая абарона выпускнікоў гісторыка-філалагічнага факультэта ПДУ адбылася менавіта па філасофіі культуры! Нашай «першай ластаўкай» стала Юлія Уладзіміраўна Нікуліна, сёння – дацэнт Акадэміі кіравання. Наталля Сяргееўна Нячаева, якая пісала ў мяне дыплом па гісторыі тэатра на Беларусі, а потым абараніла дысертацыю па гэтаму ж тэматычнаму накірунку, цяпер працуе дацэнтам кафедры гісторыі і тэорыі мастацтваў Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Гісторыкі пісалі курсавыя і дыпломы і па гісторыі культуры, і па гісторыі рэлігіі, і па гісторыі філасофіі, і па гістарычнай інфарматыцы.
Кар.: Якое ўражанне зрабіў на Вас Наваполацкі політэхнічны інстытут, яго выкладчыкі і студэнты?
Н.Б. Лысова: Што датычыцца студэнтаў, то яны, натуральна, былі зусім іншыя ад тых, што мне былі знаёмыя па Мінску, па майму студэнцкаму жыццю. Але я да ўсіх нязменна ставілася з павагай. У мяне не бывала такога: «Ой! Не магу ісці да іх!» Я ж у журналістыцы працавала, і мне даводзілася мець справу з рознымі людзьмі. На кіналекторыях, дзе даводзілася выступаць, мяне слухалі і дзівакі, і інтэлектуалы. У дачыненні студэнтаў не было ніякага снабізму ці непрымання. Больш думак займала тое, што і як я буду выкладаць, бо ўвесь час прыходзілася вельмі шмат вучыцца. Я ж да гэтага заўжды займалася мастацтвазнаўствам, а не тэорыяй культуры.
Кар.: Ці думалі Вы, прыязджаючы ў НПІ, што неўзабаве ён ператворыцца ва ўніверсітэт? Наколькі нечаканай для Вас была такая трансфармацыя?
Н.Б. Лысова: Гарбачоўская перабудова запусціла працэс гуманітарызацыі і гуманізацыі адукацыі. Гэтая тэндэнцыя ў той час была надзвычай прыкметнай! Тым не менш, на мой погляд, стварэнне ў Наваполацку новых гуманітарных факультэтаў і самога ўніверсітэта – гэта ў большай ступені рэалізацыя задумаў Эрнста Міхайлавіча Бабенкі, а не непазбежны вынік трансфармацыі постсавецкага грамадства і яго адукацыйнай прасторы.
Тыя змены, якія адбываліся ў нашым падраздзяленні я памятаю добра! Мы перасталі называцца кафедрай навуковага камунізму і ператварыліся ў кафедру сацыяльна-гуманітарных навук. Амаль кожны год у нас адбывалася нейкая перабудова. Калі стала ісці гаворка пра стварэнне класічнага ўніверсітэта, Рыгор Давыдавіч Грудніцкі стаў выступаць за стварэнне кафедры філасофіі. Гэта было цалкам слушна, і ён дамогся свайго!
Кар.: Сапраўды, Рыгор Давыдавіч зрабіў вельмі многа для развіцця гісторыка-філалагічнага факультэта.
Н.Б. Лысова: Бясспрэчна! Колькі гісторыкаў у Рыгора Давыдавіча курсавыя і дыпломныя работы пісалі! І не проста выконвалі! Усе ведаюць Ігара Аляксандравіча Бортніка. Але ж ён не адзіны з нашых выхаванцаў стаў кандыдатам філасофскіх навук. Абараніліся як філосафы таксама і двое іншых выпускнікоў спецыяльнасці «Гісторыя» Алена Плюта і Ганна Гушчына.
Канечне, былі і іншыя людзі, якія стваралі факультэт. Васіль Іванавіч Шайкоў, напрыклад, паставіў на ногі спецыяльнасць «Гісторыя». Курсавыя і дыпломныя, даследчая праца, плённыя сувязі з Акадэміяй навук – і гэтае, і шмат іншага можна паставіць яму ў заслугу.
Кар.: На шляху фармавання факультэта было вельмі шмат праблем?
Н.Б. Лысова: А як жа! Як ствараўся інстытут? Э.М. Бабенка запрашаў да нас прафесуру з усяго Савецкага Саюзу. Для пераўтварэння НПІ ва ўніверсітэт было запрошана таксама нямала выдатных прафесіяналаў з былых рэспублік СССР. Новыя гуманітарныя факультэты, пры гэтым, былі вельмі абмежаваныя з пункту гледжання магчымасці паўнавартаснага камплектавання кадравага складу. Мы, напрыклад, вымушаны былі абапірацца на мясцовых настаўнікаў замежных моў і выпускнікоў ВНУ, гэта значыць на ўласныя кадры.
Аляксандр Аляксандравіч Гугнін, які далучыўся да нас толькі ў 1999 годзе, пачынаў з таго, што чытаў культуралогію радыётэхнікам, бо літаратуру выкладаць не было каму. Сан Санычу стварылі кафедру і «скінулі» яму ўсю этыку з эстэтыкай, і культуралогію, і беларускую з рускай мовамі. Потым пад яго адчынілі аспірантуру па замежнай філалогіі. Але паўстала пытанне, каго набіраць. Выпускнікоў замежнай мовы? Можна! Але ж яны не мелі належнай філалагічнай падрыхтоўкі. Выкладанне замежных моў у інстытуце пачыналася з тэхнічнага перакладу, каб выпускнікі маглі задавальняць патрэбы нашых прамысловых гігантаў. Спецыяльнасць «Англійская мова і беларуская мова і літаратура» была ўведзена намі толькі ў 2002-м, а «Рамана-германская філалогія» – у 2008 годзе.
Бачыце, стварэнне факультэта і яго развіццё ішло вельмі складана і супярэчліва, не ўсё атрымлівалася загадзя прадумаць і прадбачыць. Але, магчыма, толькі так і трэба было дзейнічаць, каб дамагчыся нечага. Такі бурны быў час!
Кар.: У якім выглядзе ўзнік гісторыка-філалагічны факультэт?
Н.Б. Лысова: Я ж не з самага пачатку працавала на факультэце. Тады я была дацэнтам агульнаўніверсітэцкай кафедры. Ад моманту стварэння і да 2000 года дэканам з’яўлялася Інэса Васільеўна Селіванава. Я прыйшла на яе месца даволі выпадкова, калі Інэса Васільеўна вельмі цяжка захварэла. Дагэтуль я выкладала толькі гісторыкам, мовазнаўцам – не. Для мяне прызначэнне дэканам было, як гром сярод яснага неба. І не толькі для мяне. Для ўсіх гэта стала нечаканасцю – для знаёмых, сяброў, мужа.
Кар.: Якой была Ваша першая рэакцыя на прапанову стаць дэканам ГФФ?
Н.Б. Лысова: Першая рэакцыя? Не згаджацца! Я адчувала, што мне будзе цяжка. Прыклад працы мужа, чалавека больш мудрага і дасціпнага, чым я, гаварыў аб складанасці працы кіраўніка. На той час ён быў прарэктарам па камерцыйнай дзейнасці. Тады яшчэ ва ўніверсітэце не існавала дагаварнога аддзелу – навучанне на камерцыйнай аснове толькі пачыналася. Яны як раз і наладжвалі гэтую сістэму. У той час прарэктарскія пасады ствараліся для развіцця новых накірункаў, якія патрабавалі асаблівай увагі. Муж добра ведаў свой родны ўніверсітэт, і горад, і вытворчасць. Яго таксама ўсе ведалі. Вось Аляксандра Аркадзевіча і ставілі на розныя «гарачыя» пасады. Некалькі год ён узначальваў Прыёмную камісію ПДУ. Тады ж не было цэнтралізаванай сістэмы прыёму ў ВНУ, а праводзіліся сапраўдныя ўступныя экзамены. Гэта была вельмі нярвовая і адказная справа. Напэўна, яна канчаткова і падарвала яго здароўе.
Спачатку я адмаўлялася, але Э.М. Бабенка ўмее размаўляць з людзьмі! Ён стаў мяне хваліць і не ад свайго імя, а словамі студэнтаў. Эрнст Міхайлавіч падкрэсліў, што функцыі дэкана ў значнай ступені складаюцца менавіта з працы са студэнтамі і што дэкану проста трэба паважаць іх і любіць. Так я, у рэшце рэшт, і згадзілася.
Кар.: Вы апынуліся на чале вельмі цікавага факультэта!
Н.Б. Лысова: Пры мне на гісторыка-філалагічным вучылася самая большая колькасць студэнтаў у гісторыі факультэта. У нейкі момант у нас навучалася звыш сямісот чалавек! Дарэчы, прыблізна гэткі ж максімум быў некалі і ў Полацкага езуіцкага калегіума.
Калі я ўзначаліла ГФФ, у нас было ўжо сем кафедр: кафедра замежных моў на чале з Людмілай Мікалаеўнай Славінскай, кафедра Рыгора Давыдавіча Грудніцкага – філасофіі, кафедра Васіля Іванавіча Шайкова, якая першапачаткова называлася проста «кафедра гісторыі», кафедра нямецкай мовы, якой кіравала Наталля Васільеўна Зайцава, кафедра французскай мовы на чале з Алай Мікалаеўнай Дарашкевіч, кафедра англійскай мовы і кафедра педагогікі і псіхалогіі, якія ўзначальвалі адпаведна Наталля Пятроўна Сімурава і Ангеліна Віктараўна Конышава.
Кар.: Вы сталі дэканам і амаль адразу паўстала пытанне пераезду факультэта ў будынкі Полацкага калегіума?
Н.Б. Лысова: Не, гэта не адразу пачалося, а недзе праз два гады. Спачатку была ідэя Эрнста Міхайлавіча, вялася работа на ўзроўні ўзгадненняў, збору подпісаў аб перадачы будынкаў. Э.М. Бабенка падключаў і грамадскасць, і гарадскія ўлады. Вельмі дапамаглі абставіны, што склаліся ў той час. Усё супала! Ваенныя часткі, якія дыслацыраваліся ў Полацку, сталі выводзіцца ці расфарміроўвацца. Вайсковы шпіталь, які месціўся ў будынках Полацкага калегіума таксама дажываў свае апошнія дні.
Тое, што будзе пераязджаць гісторыка-філалагічны факультэт, нават не абмяркоўвалася. Гэта было цалкам натуральнае рашэнне. Для мяне асабіста гэта таксама быў правільны варыянт: каму яшчэ пераязджаць, як не нам?! Полацкі калегіум – гэта ж гісторыя, гэта ж наша тэма! Але не ўсе прытрымліваліся такой думкі. Некаторыя тлумачылі сваю нязгоду да пераезду тым, што цяпер прыйдзецца дабірацца на працу на аўтобусе. Гэта для мяне так дзіка гучала!
Падрыхтоўка да пераезду таксама патрабавала шмат працы! Вілен Сямёнавіч Левін даў мне планы будынкаў і сказаў: «Пішыце, што павінна быць тут, а што – тут, што для гэтага неабходна – колькі мэблі, якое асвятленне, дзе дошка, дзе кампутары…» Прыехалі паглядзець, што робіцца ў калегіуме. А там нашмат-нашмат горш, чым было ў Наваполацку… І ўявіць было немагчыма, што гэтыя разваліны будуць пераўтвораныя ў нешта прыдатнае для факультэта!
Потым я сама пачала вазіць ў Полацкі калегіум нашых выкладчыкаў: «Выбірайце памяшканні, мэблю, кампутары!» Прыходзілася шмат угаворваць. І гэта было не вельмі прыемна! Таму для мяне пераезд быў не нейкім чароўным святам, я вялікай працай. Памятаю той 2005 год. У мяне ад раку сяброўка памерла ў жніўні. Мы яе толькі пахавалі, сядзім за жалобным сталом, а мне тэлефануе Васіль Васільевіч Булах: «Мы Вас выклікаем з адпачынку, бо факультэту трэба пераязджаць у Полацк…» Выйшла на працу. Мне далі дзясяткі ключоў, магістрантаў і аспірантаў у дапамогу… Можна было звар’яцець ад усяго гэтага! Магчыма, я і памылак нарабіла ў чымсьці ў той час.
Кар.: Наколькі, на Вашу думку, атмасфера ў Полацкім калегіуме паўплывала, уплывае і можа паўплываць на адукацыйны працэс, на актывізацыю навуковай дзейнасці выкладчыкаў і студэнтаў факультэтаў, якія размясціліся ў старажытных будынках?
Н.Б. Лысова: Паўплывала фантастычна! Усё змянілася! Пра гэта можна казаць вельмі доўга. Але прывяду элементарны прыклад. Я ўжо жалілася на тое, як многія выкладчыкі не хацелі перабірацца ў Полацк, нават кафедру гісторыі прыйшлося дзяліць з-за гэтага. Але пасля пераезду, як толькі пачаліся заняткі ў Полацкім калегіуме, незадавальненне раптам знікла! Я такога не чакала! Усім вельмі спадабалася на новым месцы! Эстэтыка і энергетыка нашых даўніх муроў зрабілі магутнае ўражанне на людзей, а бягучыя, утылітарныя праблемы адышлі на другі план. На гэта нават не спатрэбіўся нейкі час, бо ўсё адбылося проста імгненна. І выкладчыкі, і студэнты зразумелі: тут лепей! Сапраўды, у аўдыторыях, на кафедрах, у калідорах, бібліятэцы, сталовых ва ўнутраным дворыку і на ўсёй тэрыторыі Полацкага калегіума паступова склалася ці была адроджаная сапраўдная атмасфера еўрапейскага (не савецкага!) адукацыйнага асяродка.
Змены адбыліся і ў плане матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння навучальнага працэсу. Я ж выкладала культуралогію: цягала з сабой праектары, яшчэ нешта, каб забяспечыць нагляднасць. І лінгвістычнай кабінеты у нас былі старой камплектацыі і ўсяго адзін кампутарны клас. А ў Полацку мы атрымалі мультымедыйныя аўдыторыі, выдатна абсталяваныя лінгафонныя кабінеты і шмат іншага.
Пераезд падарыў нам новыя надзеі на тое, што гісторыка-філалагічны факультэт сапраўды адбудзецца як адукацыйны і навуковы праект. І сапраўды, навуковыя школы на факультэце з’явіліся, нашы выкладчыкі і выпускнікі сталі дастаткова хутка абараняцца, падрыхтаваныя намі спецыялісты адыгрываюць у жыцці роднага ўніверсітэта не апошнюю ролю, займаючы адказныя пасады, і плённа працуюць і ў Беларусі, і за мяжой. Выпускнік 1999 года Дзяніс Уладзіміравіч Дук - прафесар, прарэктар ПДУ. Выпускнік 2000 года Руслан Віктаравіч Паддубскі – дырэктар дырэкцыі інфармацыйнага вяшчання «Другі нацыянальны тэлеканал», АНТ. Выпускнік 1999 года Максім Навумавіч Гальпяровіч – галоўны рэдактар «Гістарычнага часопіса». Выпускнік 2001 года Андрэй Уладзіміравіч Мацук – вядучы навуковы супрацоўнік НАН Беларусі. І гэты пералік можна доўга працягваць!
Нашых выкладчыкаў, навукоўцаў – і філолагаў, і гісторыкаў – сёння добра ведаюць. З Уладзімірам Аляксандравічам Лобачам звязаныя многія дасягненні беларускай этналогіі, а з імём Аляксандра Аляксандравіча Гугніна – набыткі ў галіне германістыкі. Вольга Антонаўна Емяльянчык – адзіная ў краіне распрацоўвае культурантрапалагічны накірунак даследаванняў і да таго ж «рэстаўруе» аўтэнтычныя спевы Падзвіння. Дзяніс Аляксандравіч Кандакоў паспяхова вывучае франкамоўную культуру Беларусі часоў Полацкага калегіума. Дзяніс Уладзіміравіч Дук – выдатны даследчык гісторыі Полацкай зямлі.
На факультэце рэгулярна ладзяцца міжнародныя канферэнцыі і семінары. Важна і тое, што ГФФ мы разам фактычна стварылі з саміх сябе. Нашы навуковыя школы – пераважна плён працы палачан і навапалачан! Гэты шлях мы праходзілі вельмі цяжка! Нас прыспешвалі: «А дзе ж вашы абароны?!» Я ўжо ўзгадвала пра тое, што аспірантам А.А. Гугніна прыходзілася перавучвацца. Добра, што знайшоўся вось такі Дзяніс Аляксандравіч Кандакоў, які, будучы не філолагам, а лінгвістам за тры гады абараніўся і вырас у навукоўца вельмі высокага ўзроўня. У яго, напрыклад, выкладалася літаратура і тое літаратура профільная – французская – толькі два семестры! А вышэйшая філалагічная адукацыя патрабуе выдатнага валодання літаратурай і антычнай, і сярэднявечнай, і французскай, і англійскай, і нямецкай, і рускай, і беларускай. Прыходзілася шмат давучвацца самому. Потым тым жа самым шляхам прайшла і Таццяна Міхайлаўна Гардзяёнак, выпускніца Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага універсітэта, таксама, як і Дзяніс Аляксандравіч, лінгвіст.
Доўгачаканы поспех нашых аспірантаў пачаўся ў часы, калі прыкметна знізіўся інтарэс да вывучэння гісторыі і замежных моў, зменшыліся конкурсы, скараціўся набор на бюджэтную форму навучання. Тое, што адбываецца, гэта аб’ектыўны працэс пераацэнкі каштоўнасцяў. Яшчэ і сёння прыходзіцца чуць думку, якая раней увогуле панавала, маўляў, вывучай замежную мову і для цябе будуць адкрытыя ўсе шляхі! Не, адных толькі моў недастаткова! Гэта толькі адна, няхай і вельмі важная ў сучасным свеце, з прыладаў, якія могуць дапамагчы дасягнуць поспеху. Таму мы і адкрывалі на факультэце сумежныя спецыяльнасці, на якіх паралельна з вывучэннем замежнай мовы можна было атрымаць веды ў іншай актуальнай галіне.
Кар.: У чым Вы бачыце перспектыву гісторыка-філалагічнага факультэту?
Н.Б. Лысова: У яго перастварэнні, адпаведна сучасных патрабаванняў! Факультэцкі прынцып арганізацыі ўніверсітэта – бюракратычны па сваёй прыродзе. Павінны быць нейкія больш гнуткія адукацыйныя, даследчыя і праектныя структуры, як тое робіцца за мяжою. І гэтая праблема – вырашальная. Мы ж уступілі ў Балонскі працэс і пачалі рухацца ў патрэбным кірунку. На карысць гэтага гавораць і сучасныя эканамічныя ўмовы, калі трэба шукаць больш эфектыўныя формы арганізацыі навучальнага працэсу і навуковай работы, узаемадзеяння ўніверсітэта са знешнім асяроддзем. Полідысцыплінарнасць, мабільнасць, гнуткасць вось што павінна легчы ў падмурак сапраўднага ўніверсітэта XXI стагоддзя! Трэба глядзець у будучыню і не баяцца яе!
Факультэт за свае больш, чым дваццаць гадоў існавання перажываў перыяды росквіту, што адбівалася і на цікавасці да яго з боку абітурыентаў, і на прэстыжы спецыяльнасцяў, і на высокіх прахадных балах, з якімі паступалі абітурыенты, і на ўзроўні выпускнікоў. Сёння ў факультэта не самы просты перыяд. У тым ліку гэта звязана са зменамі і фармальнымі, і сутнаснымі: неабходнасцю пошуку новых шляхоў і форм навучання, актывізацыі і пашырэння міжнародных кантактаў. Гэта змены, у якія ўключаны ўсе структурныя складнікі факультэта, а найперш выкладчыкі і студэнты. Выхад з «зоны камфорта» – гэта заўсёды не проста. Але думаецца, што наш педагагічны і студэнцкі патэнцыял дазволіць рэалізавацца самым амбіцыёзным планам, узняць адукацыю і падыходы да ўніверсітэцкага навучання на еўрапейскі ўзровень, а факультэт, як і ўвесь ўніверсітэт па-ранейшаму будзе заставацца найважнейшым цэнтрам навукі, культуры і асветы на Полаччыне.
Кар.: Раскажыце, калі ласка, пра Вашы зацікаўленні. Яны, напэўна, непасрэдна звязаныя са сферай Вашых навуковых інтарэсаў – літаратурай, кінематографам?
Н.Б. Лысова: Так! Пры гэтым, не ведаю, як у Вас, але мне цяжка было сумяшчаць мае інтарэсы з працай, якой я заўжды аддавалася цалкам. Пра сваю дзейнасць як дэкана факультэта я ўжо дастаткова сказала. А як выкладчыку мне прыходзілася ўвесь час асвойваць новыя і новыя прадметы, займацца самаадукацыяй. У выніку з культуролага я ператварылася ў філолага. Для сябе я абрала вельмі цікавы кірунак – сучасную беларускую літаратуру.
Ставячыся да прыгожага пісьменства не як да хобі, а як да прафесіі, я чытаю не толькі тое, што можа прывесці мяне ў захапленне, але і тое, што мне можа нават не падабацца. Вось зараз нарэшце рыхтую кніжку – зборнік тэкстаў пра сучасную беларускую літаратуру. Мне здаецца, гэта вельмі цікавая старонка нашай культуры, але ў Беларусі яе, на жаль, чамусьці мала ведаюць. І з пункту гледжання тэматыкі, і жанраў, і моўных асаблівасцяў, і аўтарскіх падыходаў гэта вельмі складаны і шыкоўны шматварыянтны працэс.
Кар.: А хто з сучасных беларускіх літаратараў – Ваш любімы? Каго б Вы як спецыяліст, які выдатна арыентуецца ў сучаснай беларускай літаратуры, параілі прачытаць?
Н.Б. Лысова: У мяне ўсе аўтары – любімыя! Вельмі цяжка параўноўваць. А чытаць я раю проста беларускую літаратуру! Наша літаратурная прастора настолькі разнастайная і шырокая, што нават мне ў ёй арыентавацца вельмі няпроста. Усе аўтары цікавыя па-свойму, а кожны чытач мае нейкія ўласныя інтарэс і перавагі. Як у гэтым выпадку я магу нешта параіць, каб дагадзіць таму, хто хоча атрымаць задавальненне ад літаратурнага твора? Не хочацца падманваць чыесьці чаканні. Я магу назваць некалькі імёнаў, але гэта не азначае, што «толькі яны і ніхто болей». Гэта было б няпростым чытаннем! Вядома, сённяшняя беларуская літаратура – інтэлектуальная, філасофская, шматжанравая. Называць нешта для шырокага спажывання – прыгодніцкае ці дэтэктыўнае – гэта прапаноўваць эстэтыку мінулага. Сённяшняя літаратура – цяжкая. Але яна цікавейшая за тую, якая была раней. У чым яе перавага перад творамі беларускай класікі? Галоўнае, у тым, што гэта роздум і, найперш, роздум аб жыцці. Асаблівасць сучаснай літаратуры палягае ў спробе зразумець, што з намі ўсімі сталася і куды мы ідзем.
Вось возьмем, напрыклад, Васіля Быкава. Гэта таленавіты, вельмі таленавіты пісьменнік! Але ён прапануе, калі фармуляваць каротка і спрошчана, толькі адно выйсце: калі навокал хаос, арыентуйся на асабістае пачуццё сораму, годнасці і г.д. Гэтая ўстаноўка вельмі важная. Яна была актуальная і ў гады Вялікай Айчыннай, і ў савецкі перыяд. І сёння яна не страціла сваёй важнасці. Але гэтага сучаснаму чалавеку мала! Быкаў таксама адчуваў час. Калі ў пісьменніка пыталіся, чаму не піша пра сучаснасць, ён адказваў: “«Яна мне не цікавая!». І пісаў пра вайну. А вось з наступленнем перабудовы і нараджэннем суверэннай Беларусі Быкаў звярнуўся да сучаснасці. І як ён стаў пісаць? Міфамі! Прытчамі! Вось такая і ёсць сённяшняя літаратура! Сваім студэнтам я кажу: «Нашто вам рэалізм? У вас ёсць фотаапарат, камера. Вы маеце Інтэрнэт. Мы пра ўсё можам даведацца. Толькі націсні на клавішу! Таму нам патрэбныя ўжо не факты рэчаіснасці, а роздум і рэфлексія!» Патрэбны новыя прытчы! Новыя міфы! І гаворка ідзе ўжо не пра агульны сімвал, а пра асабісты сімвал, асабістае выйсце.
Канечне, трэба чытаць і Альгерда Бахарэвіча, і Ігара Бабкова, і Андрэя Федарэнку, і іншых. Але, паўтаруся, цікавыя і вартыя аўтары не толькі яны! Трэба чытаць шмат, каб знайсці нешта сапраўды блізкае, свой сродак спазнання сябе і навакольнага свету.
Кар.: Якое кіно Вы любіце?
Н.Б Лысова: Я вельмі люблю аўтарскае кіно! Аўтарскае кіно, арт-кіно мне, канешне, больш падабаецца. Але не скажу, што я прыхільніца Андрэя Таркоўскага. Мне больш даспадобы Федэрыка Феліні. Мне імпануюць яго адносіны і любоў да жыцця, якое б непрыемнае яно не было. Ён, як Ванька-Встанька. Яго б’юць, а ён падымаецца! Феліні – вось мой нумар адзін! І не таму, што ён – пяціразовы лаўрэат прэміі «Оскар», а таму, што ён – клоўн. Гэта яго тэорыя адлюстравання жыцця: ёсць два варыянты перажывання – белы і руды клоўны, адзін – сумуе, а другі – смяецца.
Падобнае стаўленне да жыцця ўвогуле вельмі характэрнае для паўднёвых народаў. Нездарма я вельмі люблю лацінаамерыканскіх пісьменнікаў – пачынаючы з Хорхе Борхеса і заканчваючы Варгасам Льосам. Дарэчы, і Мікеланджэла Антаніоні, і Жан-Люк Гадар, рэжысёры арт-кіно, якія пачыналі з лозунгу «кіно як жыццё», экранізавалі творы такога прадстаўніка магічнага рэалізму як Хуліа Кортасар. У творах лацінаамерыканскіх аўтараў, пры наяўнасці натуралістычнага жыццяпісання ёсць жыццесцвярджальны, шчымлівы, сапраўдны пачатак. Імя якому – пачуццё! А яшчэ я вельмі люблю гуляць па незнаёмаму гораду. Разам з Сашам мы паспелі многа дзе пабываць. Калі ідзеш па незнаёмай вуліцы, сярод людзей другой культуры, адчуваеш, быццам жывеш яшчэ адно жыццё.
Кар.: Наталля Багданаўна, хутка ўжо наш універсітэт адзначыць свой 50-гадовы юбілей, не так доўга засталося чакаць дваццаціпяцігоддзя гісторыка філалагічнага факультэта. Якім Вам бачыцца іх будучыня?
Н.Б Лысова: Сыходзіць адно пакаленне студэнтаў, выкладчыкаў – прыходзіць наступнае. Але жыццё працягваецца. Вядома, мы – не схаласты, не кадеты, але мы працягваем хаду асветніцтва на Полацкай зямлі. Вельмі хочацца верыць, што гісторыка-філалагічны факультэт і Полацкі ўніверсітэт будуць і надалей толькі нарошваць свае вучэбна-метадычныя і навуковыя здабыткі. Гэты маляўнічы куток горада Полацка ператворыцца ў сапраўдную мекку сусветнай навуковай думкі. Асабіста я спадзяюся, што так будзе!
Гутарыў Уладзiмiр Фiлiпенка